Den Botaniek krijgt ambitieus erfgoedbeheerplan

Duurzaam parkbeheer vereist een sterk beheerplan. Daarom stelde district Antwerpen een beheerplan op waarin alle vraagstukken over de maatschappelijke rol van Den Botaniek, het veiligstellen van het aanwezige erfgoed en de toekomstvisie helder worden vastgelegd. Het beheerplan heeft 4 speerpunten die het parkbeheer voor de komende 24 jaar bepalen en alle uitdagingen het hoofd bieden.

Duurzaam parkbeheer met visie

De rol van plantentuin Den Botaniek leek lange tijd vast te liggen: een historische, groene plek middenin de stad die al jarenlang een stabiele inrichting kent. Maar een dynamische stad als Antwerpen verandert doorlopend. Het gebruik van de omringende gebouwen, de waarde die de samenleving aan groen toekent en de interactie tussen openbare en publieke ruimte zijn continu in beweging.

“Die veranderende noden hebben invloed op de inrichting en het gebruik van de plantentuin.”, zegt Tom Van den Borne (districtsschepen voor groenvoorziening & parken). “Ze roepen vragen op over de huidige en toekomstige rol van Den Botaniek. Is het een historische parel die geconserveerd moet worden of een tuin die -net zoals de stad errond- steeds opnieuw uitgevonden moet worden? Moet de plantentuin onvoorwaardelijk ten dienste staan aan de behoefte van Antwerpenaren om in het groen te vertoeven of juist in bescherming worden genomen? Met deze belangrijke hangijzers zijn we samen met partners en buurtbewoners aan de slag gegaan bij het uitwerken van een kwaliteitsvol beheerplan.”

Ambitieus beheerplan

Den Botaniek heeft veel troeven maar ook enkele verbeterpunten. Het hoofddoel voor de volgende beheerperiode is het veiligstellen van die sterke eigenschappen (zoals de botanische collectie en het prachtige erfgoed) maar ook het planmatig aanpakken van de verbeterpunten.

Het ambitieuze beheerplan kent 4 speerpunten om van Den Botaniek een park te maken met een sterke, herkenbare identiteit die goed aansluit bij het hedendaagse en toekomstige gebruik ervan.

1. Toekomstbestendig erfgoed
​Alle waardevolle erfgoedelementen worden op duurzame wijze in stand gehouden. Dit houdt in dat onomkeerbare aanpassingen alleen worden uitgevoerd als ze niet tot een permanente aantasting van de erfgoedwaarde leiden. Verschillende elementen van het park zoals onder andere de verlichting, afsluiting, serre en de schuttersgalerij hebben een grote erfgoedwaarde.

2. Samenhangend en verbonden landschap
​Er worden maatregelen getroffen om de connectie tussen de erfgoedelementen en de plantentuin als geheel te versterken, zowel visueel als functioneel. Zo zal de visuele én functionele relatie van de plantentuin met de serre, de schuttersgalerij en de hovenierswoning zorgvuldig aangepakt worden. Het herschikken van de plantencollectie zorgt voor heldere en meer logische plantenperkjes.

3. Maatschappelijk relevant park
​De inrichting en het gebruik van Den Botaniek worden afgestemd op de wensen en eisen die aan de moderne, openbare buitenruimte worden gesteld. Het park biedt ruimte aan bezoekers die de groene ruimte opzoeken voor ontmoeting, ontspanning en verkoeling. Infobordjes over de planten en kunstwerken zorgen voor een educatieve én artistieke toets. De tuin is toegankelijk voor iedereen en maakt deel uit van een inclusieve samenleving.

4. Transitie plantencollectie
​Den Botaniek heeft door de jaren heen diverse veranderingen ondergaan en is van doelmatige gebruikstuin ontwikkeld tot medicinale tuin om verder uit te groeien tot wetenschapstuin. Geleidelijk aan werd de transitie ingezet van een tuin voor de wetenschappelijke elite naar een openbare tuin voor het brede publiek, mét behoud van de botanische functie ervan. Voor de komende beheerperiode wordt deze transitie doorgezet. Het openbare karakter van Den Botaniek blijft behouden, evenals de botanische collectie. De nadruk wordt verlegd van een hoofdzakelijk wetenschappelijke functie naar een meer educatieve functie. De botanische collectie wordt ingezet om een breed publiek kennis te laten maken met de enorme diversiteit binnen de plantenwereld en de functies die ze vervullen.

Inspraak en dialoogmomenten

De opmaak van het beheerplan ging gepaard met een uitgebreid participatietraject. Na de goedkeuring van het voorontwerp werd op 19 mei 2022 een infomoment (in de vorm van een openluchttentoonstelling) georganiseerd voor alle directe bewoners en stakeholders. Zowel het studiebureau Buiting Advies, stad en district Antwerpen waren hierbij aanwezig.

Geschiedenis

Den Botaniek is een historische, groene plek langs de Leopoldstraat die deel uitmaakt van de Antwerpse binnenstad. Het parkje dateert van de 13e eeuw en is ontstaan als de tuin van het aanpalende Sint-Elisabethgasthuis. In de 16e eeuw legde apotheker Peeter van Coudenberghe een unieke kruiden- en plantentuin aan in de open binnenruimte. Dankzij de inzet van dokter en botanist Claude-Louis Sommé groeide de tuin nadien verder uit tot een belangrijk domein voor wetenschappelijk onderzoek. Vandaag vind je er zo’n 2.000 plantensoorten. 
​
​Lees hier meer over Den Botaniek of het erfgoedbeheerplan.