Herwaarderingsplan Stadspark goedgekeurd

District en stad Antwerpen slaan de handen in elkaar om het Stadspark de komende jaren op te waarderen naar zijn oorspronkelijke landschapsstijl, rekening houdend met de hedendaagse noden. Daarvoor keurden ze nu het definitief ontwerp goed, met gedetailleerde plannen en richtlijnen voor toekomstige aanpassingen. Het is het resultaat van een uitgebreid traject waar experts uit allerlei kennisgebieden, bewonersgroepen en bezoekers een bijdrage aan leverden.  

Het definitief ontwerp houdt rekening met het beschermde statuut van het park en vertrekt vanuit het Erfgoedbeheerplan, dat eerder de belangrijkste krijtlijnen uittekende. Het legt een gedetailleerde visie vast: een divers park voor diverse gebruikers en een klimaatpark in het hart van de stad, met de historiek als leidraad voor de ruimtelijke kwaliteit. Het ontwerp heeft vijf hoofdthema’s: 

1. Circulatie en toegangen 

• Er komen duidelijk leesbare, voldoende brede hoofdtoegangen. Bij de inrichting van de toegangen gaat specifieke aandacht naar gepaste beplanting, en het plaatsen van fietsenstallingen en vaste infodragers.  
• Op plekken die niet als toegang bedoeld zijn, komt beplanting om passage tegen te gaan. 
• De buitenlus van het park wordt gezien als hoofdpad en wordt breder aangelegd dan de secundaire paden. Alle secundaire paden krijgen een vaste breedte. 
• Bij sterke hellingen zullen de parkpaden een betonverharding krijgen, voor een betere toegankelijkheid. 
• In het noorden wordt de fietsdoorsteek heraangelegd in betonverharding, om een vlotte en veilige doorgang voor fietsers te verzekeren. Dit pad wordt mee aangelegd met de nieuwe speelzone in het najaar van 2023. Die speelzone komt slechts aan één zijde van het pad, wat conflicten met de fietsers zal vermijden. 

Antwerps districtsschepen voor groenvoorziening en parken Tom Van den Borne: “De herwaardering van de Louiza-Marialei versterkt de relatie met het Stadspark opnieuw. De rol als entree tot het Stadspark wordt opgewaardeerd. Ze zal een fysieke verbinding vormen tussen het park en de binnenstad. Er wordt rekening gehouden met het behoud van de huidige functies, maar er komt ook extra wortelruimte voor de imposante witte paardenkastanjes.”

2. Groenstructuur 

Bij de groenmassieven zullen vooral de randen grondig worden aangepakt. De overheersing van sneeuwbes wordt ingedijkt en vervangen door een aantrekkelijkere en diverse beplanting. De nieuwe heesters worden voldoende ver van de rand van de verharding aangeplant, rekening houdend met hun volwassen grootte. Om in tussentijd de kale grond te bedekken wordt langs de randen een strook met vaste planten of schors aangebracht. Deze strook zal in breedte variëren doorheen het park en heeft als doel om de beheerintensiteit de eerste jaren te verminderen. De planten zijn bodembedekkend, niet-invasief en meestal groenblijvend. 

Schepen voor stads- en buurtonderhoud en groen Els van Doesburg: "De eerste horde is genomen om het stadspark te herwaarderen. Daarbij houden we maximaal rekening met de geschiedenis en de historiek van het stadspark. Bestaande iconische bomen die bij de oorspronkelijk aanleg van het Stadspark werden aangeplant, worden te allen tijde behouden. In de effectieve plantenkeuze wordt vertrokken vanuit de originele plantenlijst zoals opgenomen in het erfgoedplan. De wandelpaden en groenvakken worden heraangelegd naar de historische sfeer en originele landschapsstijl.”

3. Hydrologie en parkvijver 

 Voor het peil van het water van de Stadsparkvijver werd een stappenplan uitgewerkt: 

• Stap 1 - Werven in de buurt moeten in de eerste plaats alternatieven bedenken waarmee ze het oppompen van grondwater kunnen vermijden. Indien ze toch grondwater oppompen in een straal van 750 meter rond het Stadspark, moet dat naar de Stadsparkvijver vloeien indien het niet ter plaatste kan infiltreren. 
• Stap 2 - Het waterpeil wordt stelselmatig opgehoogd tot ongeveer 2,5 meter TAW. Daarvoor wordt overtollig regenwater uit de omgeving via een overloop naar de vijver gebracht.  
• Stap 3 - De derde stap op de middellange termijn is het bekomen van een vijverpeil rond 3,5 meter TAW. Uit het monitoren van de nieuwe ingrepen bij stap 2 zal blijken of bijkomende ingrepen noodzakelijk zijn om dit peil te bereiken. Ook de impact van het stijgende waterpeil op de bomen zal een beslissende rol spelen.

Schepen voor openbaar domein Erica Caluwaerts: “Het zal belangrijk zijn om het vijverpeil te monitoren. Sinds 2020 worden de vijverpeilmetingen om de 6 uur automatisch doorgestuurd. De impact van de ingrepen op het waterpeil kunnen we zo heel nauw opvolgen. Een hoger peil van de parkvijver zal ook leiden tot een versterkte grondwatertafel. De noodoverloop bevindt zich op 4 meter TAW. Dit betekent een grote buffercapaciteit voor de wijken rondom het Stadspark.” 

Eilandje 

De waterspiegel rondom het eilandje in de vijver moet permanent aanwezig zijn. Om dit te bekomen wordt de zone rond het eiland uitgegraven tot 2 meter TAW op het diepste punt. Deze zone is twee meter breed op het smalste punt. Zo zal ook bij lage waterstand steeds een waterspiegel aanwezig zijn.

Langs beide oevers worden moeraszones voorzien. Deze bieden de meeste kansen op vlak van biodiversiteit. Hier kan gespeeld worden met een variërende nat-droog gradiënt en kan een breed gamma aan beplanting een plaats vinden. Meer verschil in beplanting zorgt ook voor een grotere variëteit aan insecten en dieren. Vooral moeraszones gericht op het zuiden hebben groot potentieel. Daarom wordt ook de zuidelijke oever van het eilandje aangepast en wordt deze zachter aangelegd. 

4. Gebruik en activiteiten 

Diverse bezoekers en gemeenschappen maken gebruik van het park, elk op hun eigen manier. De herwaardering van het Stadspark houdt rekening met de huidige gebruiksvormen en evenementen. Een belangrijk uitgangspunt is het voorkomen van een te druk programma binnen het historische park. De belangrijkste uitgangspunten en wijzigingen zijn: 

• Clusteren van de meer dynamische activiteiten nabij het Grand Café Capital (skaten, speelzone, ponton, …). 
• Verschuiven van het zwaartepunt voor evenementen richting de brede hoofdtoegang in de Rubenslei, met de mogelijkheid tot het (periodiek) inschakelen van de straat. De herdenkingsplechtigheid voor WOII blijft wel behouden bij het oorlogsmonument. 
• Inschakelen van de graszone in de Louiza-Marialei als ruimte voor intensiever gebruik door scholen en voor evenementen. Hierbij worden de zones onder de bomen gevrijwaard van hoge betredingsdruk.  
• Schrappen van de groene bufferrand tussen het park en de Van Eycklei als gebruikszone, aangezien de groene rand hier wordt hersteld.  
• Evenementen zoals een rommelmarkt worden bij voorkeur georganiseerd op de evenementenzone ter hoogte van de Rubenslei/Louiza-Marialei. 

Antwerps districtsschepen voor groenvoorziening, parken en jeugd Tom Van den Borne: “Een eerste deelproject binnen het herwaarderingsplan is de heraanleg van het speelterrein. De uitvoering hiervan zal starten op het einde van de zomer van 2023. De nieuwe speelzone wordt volgens hedendaagse noden en op een eigentijdse wijze en vormgeving geïntegreerd. Bij de uitwerking worden waardevolle elementen in het park, zoals de zichtas en de bestaande bomen, maximaal gevrijwaard. Deze integratie wordt bijkomend versterkt door het gebruik van natuurlijke materialen. Samen met de speelzone wordt ook de fietsas doorheen het park heraangelegd en worden de groenzones opgewaardeerd.” 

Plein Monument der Gesneuvelden 

Een nieuwe groenbuffer langs de Van Eycklei in de landschappelijke ontwerptaal van Keilig zorgt voor een fysieke en mentale afscheiding van de straat. Het Plein Monument der Gesneuvelden daar krijgt een waterspiegel met spuitkoppen en zitgelegenheden aan de randen. Zo kan het weer uitgroeien tot een belangrijke ontmoetingsplaats. 

5. Meubilair en constructies 

De inplanting van het meubilair in het park werd verder verfijnd. Er werd verder gezocht naar sociale opstellingen van zitmeubilair. Dit is voorzien ter hoogte van het skateterrein en op de twee maanvormige pleintjes in het park. Zowel de standaard banken als de lange zitbanken worden voorzien van voldoende rug- en armleuningen. Afsluitingen worden enkel nog functioneel geplaatst.

De vraag naar sanitair in het Stadspark blijft groot. Het Herwaarderingsplan stelt dat wat sanitair betreft, het stadsbrede beleid zal worden gevolgd. Als op stadsniveau beslist wordt dat publiek sanitair voorzien kan worden in het Stadspark, stelt het Herwaarderingsplan dat dit voorzien moet worden binnen de contouren van het gebouw van de groendienst en Grand Café Capital.

Het verlichtingsconcept uit het voorontwerp blijft behouden: de accentverlichting wordt beperkt tot de buitenlus en de zone daarbuiten, en ook in het hart van het Stadspark wordt een accentverlichting voorzien. Wat de beelden betreft: het beeld ‘Figures of Absence’ van Goshka Macuga krijgt definitief een plaats in het park. Het beeld ‘Monument gesneuvelde militairen van het vijfde linieregiment’ verhuist naar de graszone langs de Quinten Matsijslei. Op de huidige locatie van dat beeld komt ‘Moeder en kind’ te staan. 

Inspraak en bekendmaking  

In  februari 2020 organiseerde buurtcomité Stadspark een eerste dialoogmoment over het Stadspark. Bij elke volgende stap in het ontwerp volgde een nieuw dialoogmoment met omwonenden en bezoekers. In oktober 2020 werd het ontwerpteam Omgeving + HydroScan + Yellow Window voor de opmaak van het Herwaarderingsplan aangesteld.  

De omwonenden en parkbezoekers worden nu ingelicht over het definitief ontwerp met een nieuwsbrief en info in het Stadspark zelf. Het volledige Herwaarderingsplan is te bekijken op www.antwerpenmorgen.be/stadspark.  

De toekomstbeelden (copyright: OMGEVING) staan in de mediagalerij. Ze zijn enkel bedoeld voor gebruik door de pers.